Η Συνεισφορά του Φ. Κόντογλου Στην Πίστη και τον Ελληνισμό

Γράφει ο Στυλιανός Καβάζης

Κόντογλου και Ελληνισμός

Σαν σήμερα 13 Ιουλίου του 1965 περνάει στην αιωνιότητα ο μεγάλος Έλληνας αγιογράφος και λογοτέχνης “Κυρ” Φώτης Κόντογλου.

Μικρασιάτης λογοτέχνης, ζωγράφος και αγιογράφος, ο Φώτης Κόντογλου υπήρξε από τις εμβληματικότερες μορφές της γενιάς του ’30, που αναζήτησε την ελληνικότητά της μέσα από την επιστροφή στις ρίζες.

Η δική μας ρίζα βαστάει χιλιαδες χρόνια, είναι δηλαδή η πιο βαθιά από όλους τους λαούς της Δύσης. Κι όμως εμείς βαλθήκαμε να την κόψουμε μονάχοι μας, γιατί; Επειδή χάψαμε αμάσητο το παραμύθι που μας σέρβιραν, ότι είμαστε κατ’ ευθείαν απόγονοι του Περικλή και του Αριστοτέλη, χωρίς ανάμεσα να παρεμβάλλεται τίποτα,αλεξιπτωτιστές της ιστορίας. Επειδή αυτό που είναι ανάμεσα είναι η Ρωμανία και η Ορθοδοξία, η ζώσα δηλαδή παράδοσή μας, αυτή που μας ενώνει με τις γιαγιάδες και τους παππούδες μας για να φτάσουμε ίσαμε τον Θεμιστοκλή και τον Όμηρο. Είναι το κομμάτι της αλυσίδας που κάποιοι μας πείσανε ότι μπορούμε να το κόψουμε και να το πετάξουμε κι όμως η αλυσίδα να μείνει ατόφια.

Ο Κόντογλου δεν δέχθηκε αυτή την άρνηση της παράδοσής μας. Αντιστάθηκε και αγωνίστηκε, ένας άνθρωπος σχεδόν μόνος του ενάντια σε δυνάμεις πολύ υπέρτερες. Αδιαφορώντας παντελώς για τον εαυτό του! Μετά τον πόλεμο αφιερώθηκε ολοκληρωτικά στην Αγιογραφία, παρ’ όλο που η κοσμική ζωγραφική θα του εξασφάλιζε πολύ περισσότερη δόξα αλλά και πλούτο. Δε λέω περισσότερο πλούτο, επειδή με την επιλογή του, όχι πλούτο δεν απόκτησε ποτέ αλλά ούτε μια δραχμή περιουσία. Παράβλεψε ολοκληρωτικά το συμφέρον του κι έβλαψε τον εαυτό του.

Κι όχι μόνο αυτόν, επειδή με την αφοσίωσή του στον αγώνα του όχι μόνο δεν ωφέλησε, αλλά έφερε και μεγάλες δυσκολίες στην οικογένειά του. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα χρόνια της Κατοχής, ο Κόντογλου αναγκάστηκε να ξεσπιτωσεί την οικογένεια του και να πουλήσει το σπίτι του για λίγο λάδι κι ένα σακί αλεύρι. Ο Κόντογλου είχε πλήρη επίγνωση αυτής της κατάστασης και γι αυτό έχει ζητήσει με κείμενά του, με συντριβή, συγνώμη. Τον εαυτό του είναι εύκολο να τον διαθέσει κανείς αλλά τη γυναίκα του και τα παιδιά του;

Τι ήταν εκείνο που παρακίνησε τον Κόντογλου να κάνει αυτόν τον αγώνα; Ήταν κάποιος προφήτης που έβλεπε το 1955 τι θα γίνει εξήντα χρόνια αργότερα; Όχι, προφήτης δεν ήταν. Σα γνήσιος καλλιτέχνης όμως έβλεπε με τα μάτια της ψυχής, πολύ πιο καθαρά από όσο βλέπαμε εμείς με τα μάτια της λογικής. Έβλεπε να κινδυνεύουν τα θεμέλια του κόσμου του, τα οράματά του, όλα αυτά που πίστευε και αγαπούσε. Η Ρωμιοσύνη, η συνέχεια της Ελληνικής Φυλής και η Ορθοδοξία, που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το Βυζάντιο και την βυζαντινή τέχνη. Στα μάτια του Κόντογλου όλα αυτά είναι ένα! Η Ανατολή που μπήκε στο στόχαστρο κι εκεί παραμένει και σήμερα.
Κι ο Κόντογλου πάνω απ’ όλα ήταν πρόσφυγας από την Ανατολή! Που δεν την ξέχασε και δεν την πριν απαρνήθηκε ποτέ, σε όλη του τη ζωή!

Κλείνοντας παραθέτω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από τό βιβλίο του “Μυστικά Άνθη” που εάν και γραμμένο πριν από παραπάνω από 60 χρόνια φαντάζει πιο επίκαιρο από ποτέ..

Οι άνθρωποι καταντήσανε σαν άδεια κανάτια, και προσπαθούν να γεμίσουν τον εαυτό τους, ρίχνοντας μέσα ένα σωρό σκουπίδια, εκθέσεις με τερατουργήματα, μπάλλες, ομιλίες και αερολογίες, καλλιστεία, που μετριέται η εμορφιά με τη μεζούρα, ηλίθιους καρνάβαλους, συλλόγους λογής-λογής με γεύματα και με σοβαρές συζητήσεις για τον ίσκιο του γαϊδάρου, συνδέσμους αφιερωμένους στους αποθεωμένους άνδρας της Ευρώπης κι ένα σωρό αλλά τέτοια.

Φώτης Κόντογλου

Αυτή, με μια ματιά, είναι η εικόνα της ανθρωπότητας σήμερα, που να μην αβασκαθή!

Που να βρει κανένας καταφύγιο; …

-Δόξα στον Θεό, που υπάρχει ακόμα κάποιο καταφύγιο για μας που δεν είμαστε σε θέση να νοιώσουμε «το μεγαλείο της εποχής μας».

Δόξα στον Θεό που υπάρχουν ακόμα κάποιοι τόποι που δεν τους εξήρανε αυτή η φυλλοξήρα που λέγεται σύγχρονος πολιτισμός.

«Καλό είναι να υπάρχεις, αλλά να ζεις είναι άλλο πράγμα»