Μια ευρέως διαδεδομένη άποψη μεταξύ ανθρώπων διαφόρων θρησκειών, είναι ότι ο Κατακλυσμός του Νώε ήταν παγκόσμιος, και ότι τότε πνίγηκε το σύνολο της ανθρωπότητας εκτός από την οικογένεια του Νώε.
Στη συνέχεια θα δείξουμε, ότι όχι μόνο σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, αλλά και σύμφωνα με φιλολογικά και θεολογικά στοιχεία της Αγίας Γραφής, ο Κατακλυσμός ήταν μια τοπική καταστροφή, που περιορίστηκε στη Μεσοποταμία.
- Αίτια τής παρανόησης και παρενέργειες
Σε παλαιότερους καιρούς που δεν ήταν γνωστές οι σημερινές ανακαλύψεις, η Γένεση αποτελούσε για τους αναγνώστες της μια εξήγηση για το πώς έγινε η δημιουργία, και πώς διεσπάρησαν τα έθνη στη γη. Η άγνοια για τα σημερινά επιστημονικά δεδομένα, σε συνδυασμό με κάποιες απόλυτες εκφράσεις τής Αγίας Γραφής οφειλόμενες σε Εβραϊσμό, (σε τρόπο έκφρασης τών Εβραίων, καθώς η Γένεση γράφτηκε από Εβραίο), οδήγησε σε κάποιες παρανοήσεις για το πραγματικό νόημα τών καταγραφών της.
Η Αγία Γραφή δεν γράφτηκε για να μας διδάξει επιστήμη, αλλά σωτηρία. Συνεπώς, δεν είναι “επιστημονικό εργαλείο” για την ανάπτυξη επιστημονικών θεωριών. Είναι γραμμένη απλά, από την άποψη τού επίγειου παρατηρητή. Ας αναφέρουμε ένα παράδειγμα:
Όταν ο Ιησούς τού Ναυή έκανε εκείνο το περίφημο θαύμα, “να σταθεί” ο ήλιος πάνω από τη Γαβαών ώστε να προλάβει να τελειώσει τη νικηφόρα μάχη του, η καταγραφή τού γεγονότος αυτού, δεν γράφτηκε για να μας διδάξει αστρονομία! Όμως, ο απλός αναγνώστης τού παρελθόντος, που είχε την εντύπωση ότι ο ήλιος γυρίζει γύρω από τη γη, και όχι η γη γύρω από τον ήλιο, έβρισκε στα λόγια αυτά, μια “απόδειξη” ότι ο ήλιος ήταν αυτός που κινείτο!
Όταν λοιπόν η επιστήμη έδειξε ότι η γη είναι αυτή που γυρίζει γύρω από τον ήλιο, κάποιοι αντέδρασαν, και χρησιμοποίησαν το παράδειγμα τού Ιησού τού Ναυή ως παράδειγμα ότι ο ήλιος γυρίζει γύρω από τη γη. Κατηγόρησαν όσους δέχθηκαν την επιστημονική άποψη, ότι εισήγαγαν στην ερμηνεία τής Αγίας γραφής “νεολογισμούς”, και ότι “ανοίγουν τους ασκούς τού Αιόλου” για αμφισβήτηση τού γράμματος τής Αγίας Γραφής. Κατηγόρησαν όσους δέχθηκαν την επιστημονική άποψη, ότι εισάγουν νέες παγανιστικές ερμηνείες τών αρχαίων Ελλήνων, για πράγματα που η Αγία Γραφή και οι πατέρες δεν δίδαξαν. Κι όμως οι επιστήμονες και ο αρχαίος Έλληνας Αρίσταρχος είχαν δίκιο!
Φυσικά η ιστορία δικαίωσε τους επιστήμονες, και εκείνους τους διορατικούς που καταλάβαιναν τις μεταφορικές και σχετικές εκφράσεις τής Αγίας Γραφής. Σήμερα ελάχιστοι είναι οι φανατικοί που πιστεύουν ακόμα ότι ο ήλιος γυρίζει γύρω από τη γη! Η Αγία Γραφή ερμηνεύτηκε σωστά, και κανείς σώφρων άνθρωπος δεν υποστηρίζει εκείνες τις λανθασμένες απόψεις αιώνων.
Σήμερα, συμβαίνει κάτι παρόμοιο! Μόνο που τώρα το θέμα είναι ο κατακλυσμός τού Νώε.
Στους περασμένους αιώνες, είναι γεγονός ότι η πλειονότητα τών ερμηνευτών τής Αγίας Γραφής καταλάβαιναν ότι εκεί μιλούσε για έναν παγκόσμιο κατακλυσμό. Μερικές απόλυτες (Εβραϊστικές) εκφράσεις τής Αγίας Γραφής, μαζί με κάποια κακή μετάφραση για το όρος που στάθηκε η κιβωτός, έγιναν αιτία για αυτή την πλατιά διαδεδομένη άποψη. Οι επιστημονικές έρευνες όμως, έριξαν για μια φορά ακόμα φως, στο τι πραγματικά συνέβη τότε στη Μεσοποταμία.
Και σήμερα υπάρχουν εκείνοι οι ακραίοι, που με φανατισμό κλείνουν τα μάτια στις αποδείξεις, και επιμένουν ότι ο κατακλυσμός ήταν παγκόσμιος. Μερικοί μάλιστα ψάχνουν να βρουν επιστημονικό έρεισμα στις απόψεις τους, τις οποίες δημοσιεύουν ακόμα και στο Ίντερνετ! Όταν βρίσκουν κάτι που η επιστήμη δεν μπορεί να το ερμηνεύσει ακόμα, ή όταν η θεωρία τής ερμηνείας του δεν έχει ακόμα αποδειχθεί, σπεύδουν να πουν ότι αιτία είναι … ο κατακλυσμός!!! Έτσι, ερμηνεύουν τα θαλάσσια απολιθώματα που υπάρχουν σε βουνά, ως κατάλοιπα τού κατακλυσμού, και ας έχει αποδειχθεί ότι αυτά προέρχονται από τις τεκτονικές κινήσεις τού φλοιού τής γης. Επειδή μάλιστα οι χρονολογήσεις τών επιστημόνων δεν “κολλάνε” με τις αντιεπιστημονικές ερμηνείες τους, σπεύδουν να καταδικάσουν τις μεθόδους χρονολόγησης ως “ανακριβείς”, επισημαίνοντας κάθε σπάνια περίπτωση κακής χρονολόγησης. Τις χιλιάδες σωστές και αποδεδειγμένες χρονολογήσεις όμως δεν τις αναφέρουν!
Γιατί όμως τόση εμμονή στο θέμα τού Κατακλυσμού; Ο σημαντικότερος λόγος είναι, ότι στην απελπισμένη προσπάθειά τους να βρουν “κάτι” που να εξηγεί τις παρερμηνείες που κάνουν στην Αγία Γραφή, βρίσκουν ως εύκολη λύση τον Κατακλυσμό. Για ό,τι δεν συμφωνεί με τις θεωρίες τους, αιτία είναι ο Κατακλυσμός!
Μια σοβαρή αιτία τών παρερμηνειών τους, είναι, είτε επειδή ανήκουν σε Δυτικές θρησκείες και αγνοούν την Ορθόδοξη πίστη, που δίνει απαντήσεις σε πλήθος θεμάτων που φαίνονται αντιφατικά, είτε επειδή ως Ορθόδοξοι αντιγράφουν τα Δυτικά επιχειρήματα και βιβλία, αγνοώντας τις Ορθόδοξες θέσεις σε κάθε θέμα. Αγνοούν ότι κατά τους αγίους Πατέρες*, η επιστημονική παρατήρηση τού κόσμου είναι ΙΣΟΚΥΡΗ ΠΗΓΗ με την Αγία Γραφή, ως δική Του δημιουργία!
Βεβαίως η ιστορία έχει δείξει ότι με το χρόνο η αλήθεια θα επικρατήσει, και η συμφωνία τής Αγίας Γραφής με την επιστήμη θα γίνει πλήρως αποδεκτή όσο οι σκοταδιστικές αυτές θεωρίες θα αποδεικνύονται λάθος και θα υποχωρούν. Ως τότε όμως, δημιουργούνται κάποιες παρενέργειες.
Τέτοιοι άνθρωποι, αν και δεν οδηγούν σε σωτηριολογικό ατόπημα στους εαυτούς τους ή άλλους πιστούς, δημιουργούν σοβαρό πρόβλημα σε απίστους! Με τη φανατική, και σκοταδιστική τους στάση, και με τις παρερμηνείες που κάνουν σε εδάφια τής Αγίας Γραφής, γίνονται αιτία να απομακρύνονται από την Αγία Γραφή, άνθρωποι που γνωρίζουν τα επιστημονικά δεδομένα. Παρουσιάζοντας τις δικές τους παρερμηνείες και θεωρίες ως άποψη τής Αγίας Γραφής, κακοπαριστάνουν την Αγία Γραφή στα μάτια πληροφορημένων και καλόπιστων ανθρώπων. Γίνονται αιτία να θεωρείται η Αγία Γραφή μύθος, και να χάνονται άνθρωποι εξ’ αιτίας τους.
Τέτοιοι άνθρωποι τέλος, ζημιώνουν και τους εαυτούς τους και αυτούς που τους ακούνε, καθώς με τις παρερμηνείες τους στα εδάφια τής Αγίας Γραφής, δεν μπορούν να κατανοήσουν το πραγματικό τους νόημα. Τέτοια εδάφια, με τη σωστή τους κατανόηση, οδηγούν τον αναγνώστη σε μεγαλύτερη ακρίβεια κατανόησης τών γεγονότων που περιγράφονται στην Αγία Γραφή, και κατ’ επέκτασιν σε καλύτερη κατανόηση τού Ευαγγελίου.
Η πρόσκλησή μας προς τους ανθρώπους αυτούς, είναι να διαβάσουν την Αγία Γραφή χωρίς προκατάληψη, και να αποδεχθούν τις αποδείξεις τής επιστήμης. Θα εκπλαγούν από την ακρίβεια τής συμφωνίας Αγίας Γραφής και επιστήμης, ακόμα και σε θέματα που με την πρώτη ματιά φαίνονται εντελώς αντιφατικά.
Εμείς στη συνέχεια, θα παρουσιάσουμε τις απαντήσεις σε θέματα που θέτουν τέτοιοι ακραίοι κύκλοι σχετικά με τον Κατακλυσμό, και θα προχωρήσουμε στην απόδειξη μέσα από την Αγία Γραφή, ότι ο κατακλυσμός τού Νώε ήταν τοπικός και όχι παγκόσμιος.
- Απάντηση σε επιχειρήματα υπέρ τού παγκόσμιου κατακλυσμού
Στη συνέχεια θα απαντήσουμε στα 7 επιχειρήματα που παρουσιάζει ο κος George Mulfinger στις σελίδες 7-9 τής 3ης έκδοσης τού βιβλίου του: “Ο κατακλυσμός τού Νώε και τα απολιθώματα”, που εκδόθηκε στα Ελληνικά από τις εκδόσεις “Πέργαμος”, σε μετάφραση Σπύρου Φίλου:
1ο επιχείρημα:
Σκοπός τού Κατακλυσμού ήταν ο αφανισμός κάθε ανθρώπινης ζωής από το πρόσωπο ολόκληρης τής γης, με μόνη εξαίρεση εκείνων, που θα ήταν μέσα στην Κιβωτό (Γένεσις 6/ς΄ 13,17 και 7/ζ΄ 4,19-23).
1η απάντηση:
Πριν εξετάσουμε τα χωρία που παρατίθενται, ας ξεκινήσουμε από λίγο πιο πριν, ώστε να γνωρίζουμε το περιβάλλον στο οποίο διαδραματίσθηκαν τα γεγονότα τού Κατακλυσμού:
Μετά το φόνο του Άβελ, ο Κάιν δημιούργησε τη δική του φυλή. Έτσι, ενώ η γενιά του Αδάμ ονομάζεται από την Αγία Γραφή: «γενεαλογία του ανθρώπου», («γενεαλογία του Αδάμ» ορθότερα), ο Κάιν απουσιάζει από εκεί. (Γένεσις 5/ε΄ 1).
Οι απόγονοι του Αδάμ αυξάνονται, και οι γυναίκες του λαού αυτού ελπίζουν να γεννήσουν το υποσχεμένο σπέρμα (3/γ΄ 15). Όμως «όταν άρχισαν οι άνθρωποι (σωστότερα «οι Αδάμ») να πληθύνονται επί του προσώπου της γης, και θυγατέρες εγεννήθησαν εις αυτούς, ιδόντες οι υιοί του θεού («οι μπενέ ελοχίμ» Εβραϊκά, ή «οι γιοί των ισχυρών» Ελληνικά, δηλαδή οι εκτός γενεαλογίας Αδάμ ισχυροί τριγύρω λαοί) τας θυγατέρας των ανθρώπων («τας θυγατέρας Αδάμ» σωστότερα) ότι ήσαν ωραίαι, έλαβαν εις εαυτούς γυναίκας… και αύται ετεκνοποίησαν εις αυτούς» (6/ς΄ 1-4). Αντί να διατηρήσουν την καθαρότητα του λαού Αδάμ για τη γέννηση του Χριστού, αυτές επιμείχθηκαν με τους απογόνους του Κάιν, και γεννούσαν για ξένους λαούς. Έτσι ο Θεός προετοίμασε τον κατακλυσμό σε 120 χρόνια, γιατί δεν θα έμενε πάντοτε το Πνεύμα του «μετά του ανθρώπου» ή «μετά του (λαού) Αδάμ». (Για το λαό αυτό, μπορείτε να δείτε και το ειδικό βιβλίο μας για το θέμα αυτό: “Περί αγγέλων και γιγάντων”).
Ο κατακλυσμός λοιπόν απευθυνόταν προς τον λαό Αδάμ, και όχι κατά όλων των ανθρώπων!
Έτσι όμως, πώς εξηγούνται τα λόγια που αναφέρονται στα εδάφια Γένεσις 6/ς΄ 13,17 και 7/ζ΄ 4,19-23, που φαίνεται να είναι τόσο απόλυτα; Τα εδάφια αυτά, λένε τα εξής:
“Και είπε ο Θεός προς τον Νώε: “Το τέλος πάσης σαρκός ήλθεν ενώπιόν μου, διότι η γη ενεπλήσθη αδικίας απ’ αυτών. Και ιδού, θέλω εξολοθρεύσει αυτούς και την γην… Εγώ δε, ιδού, εγώ επιφέρω τον κατακλυσμόν τών υδάτων επί τής γης, δια να εξολοθρεύσω πάσαν σάρκα, έχουσαν εν εαυτή πνεύμα ζωής υποκάτω τού ουρανού. Πάν ό,τι είναι επί τής γης θέλει αποθάνει…””. Και έγεινεν ο κατακλυσμός τεσσαράκοντα ημέρας επί τής γης. Και επληθύνθησαν τα ύδατα, και εσήκωσαν την κιβωτόν, και υψώθη υπεράνω τής γης”.
Διαβάζοντας κάποιος αυτά τα εδάφια, καταλαβαίνει γιατί κάποιοι επιμένουν τόσο πολύ ότι ο κατακλυσμός ήταν παγκόσμιος. Και θα ήταν δικαιολογημένοι να το πιστεύουν σε παλαιότερες εποχές, όχι όμως σήμερα, που η επιστήμη έχει αποδείξει ότι ποτέ δεν συνέβη κάποιος παγκόσμιος κατακλυσμός. Τι συμβαίνει λοιπόν; Γιατί η Αγία Γραφή μιλάει τόσο απόλυτα, ότι ο κατακλυσμός θα εξολόθρευε “πάσαν σάρκα” “υποκάτω τού ουρανού”;
Κατ’ αρχήν, πρέπει να πούμε ότι η λέξη: “γη” στη Γένεση, χρησιμοποιείται όχι για τον πλανήτη, αλλά για την “ξηρά”. (Aυτό μπορείτε να το διαπιστώσετε βλέποντας τη μελέτη μας στον προηγούμενο δεσμό). Για παράδειγμα, όταν ο Κάιν σκότωσε τον Άβελ, είπε στο Θεό: «ιδού, με διώκεις σήμερον από προσώπου της γης, και από προσώπου σου θέλω κρυφθή, και θέλω είσθαι πλανήτης και φυγάς επί της γης» (Γένεσις 4/δ΄ 14). Δηλαδή, αν η λέξη γη εδώ δεν έχει τοπικό χαρακτήρα, τον έδιωξε από τον πλανήτη;
Ομοίως, το εδάφιο Κολοσσαείς 1/α΄ 23 λέει: «του ευαγγελίου το οποίον ηκούσατε, του κηρυχθέντος εις πάσαν την κτίσιν την υπό τον ουρανόν». Δηλαδή, το Ευαγγέλιο κηρύχθηκε και στους Ινδιάνους της Αμερικής και στους Αβοργίνες της Αυστραλίας που ζούσαν τότε; Ή οι Ινδιάνοι και οι Αβοργίνες δεν βρίσκονται «στην κτίση υπό τον ουρανόν»; Είναι σαφές ότι ο Παύλος μιλάει για όλη την κτίση του τότε γνωστού κόσμου. Όσο απόλυτη κι αν είναι η έκφρασή του, είναι σαφέστατο ότι πρόκειται για Εβραϊσμό, όπως και τα χωρία που παραθέτουν οι θιασώτες τού παγκόσμιου κατακλυσμού. Αν δέχονται ότι τα εδάφια εκείνα είναι απόλυτα για όλο τον πλανήτη, ας δεχθούν ότι οι απόστολοι κήρυξαν και στην Αμερική. Διαφορετικά, ας δεχθούν ότι πρόκειται για Εβραϊσμό, όπως και τα παρακάτω χωρία, που δανειζόμαστε από το σχολιολόγιο της Γενέσεως του Ιωήλ Γιανακόπουλου, σελ. 436:
Γένεσις μα΄/41 56-57: «Και λοιμός ην επί προσώπου πάσης της γης… και πάσαι αι χώραι ήλθον…» Δηλαδή ήλθαν και οι Ινδιάνοι της Αμερικής, οι Εσκιμώοι και οι Αυστραλοί τότε;
Πράξεις 2/β΄ 5: «Ήσαν δε εν Ιερουσαλήμ κατοικούντες Ιουδαίοι… από παντός έθνους των υπό τον ουρανόν». Δηλαδή υπήρχαν Ιουδαίοι και στην Αμερική;
Β΄ Βασιλέων 18/ιη΄ 8: «Και εγένετο εκεί πόλεμος διεσπαρμένος επί πρόσωπον πάσης της γης». Δηλαδή είχαμε παγκόσμιο πόλεμο; Με συμμετοχή και της Αμερικής;
Ακόμα και το ίδιο το εδάφιο που ο κύριος George Mulfinger χρησιμοποιεί για να υποστηρίξει τη θεωρία του παγκόσμιου κατακλυσμού, δείχνει την προχειρότητα με την οποία διαβάζει την Αγία Γραφή: Γένεσις 6/ς΄ 13: «και ιδού θέλω εξολοθρεύσει αυτούς και την γην» Δηλαδή θα εξολόθρευε τον πλανήτη; Ή μήπως εννοεί «τη γη της Μεσοποταμίας»;
Νομίζουμε ότι τα παραπάνω παραδείγματα είναι αρκετά, για να καταλάβει κάποιος ότι οι απόλυτες εκφράσεις τής Αγίας Γραφής για τον κατακλυσμό τού Νώε, δεν αποτελούν απόδειξη υπέρ ενός παγκοσμίου κατακλυσμού.
2ο επιχείρημα:
Τα νερά τού κατακλυσμού έφθασαν σε τέτοιο ύψος, έτσι που σκέπασαν και το πιο ψηλό βουνό (Γένεσις 7/ζ΄ 19-20 και 8/η΄ 5). Δεδομένου ότι το νερό καθώς γνωρίζουμε, δεν μένει όπου πέσει, αλλά απλώνεται και ζητάει να ηρεμήσει, ήταν αδύνατο τα νερά τού Κατακλυσμού να σταθούν μόνο σε μια περιοχή χωρίς να απλωθούν παντού.
2η απάντηση:
Ας δούμε τι λένε τα εδάφια αυτά:
Γένεσις 7/ζ΄ 19-20 και 8/η΄ 5: “και τα ύδατα υπερεκραταιούντο σφόδρα επί τής γης, και εσκεπάσθησαν πάντα τα όρη τα υψηλά τα υποκάτω παντός τού ουρανού. Δεκαπέντε πήχας υπεράνω υψώθησαν τα ύδατα, και εσκεπάσθησαν τα όρη… Και μετά τεσσαράκοντα ημέρας ήνοιξεν ο Νώε την θυρίδα τής κιβωτού, την οποίαν είχε κάμει”
Παρατηρούμε ότι και εδώ υπάρχουν οι ίδιες απόλυτες εκφράσεις: “πάντα τα όρη τα υψηλά τα υποκάτω παντός τού ουρανού”, “και εσκεπάσθησαν τα όρη”. Και εδώ, όπως και στο πρώτο επιχείρημα, οι απόλυτες αυτές εκφράσεις αποτελούν Εβραϊσμό, εννοώντας τα “όρη” που βρίσκονταν στην περιοχή που επλήγη από τον κατακλυσμό, και όχι σε όλον τον πλανήτη.
Δεν σκέφτεται ο κύριος George Mulfinger ότι 15 πήχες (δηλαδή 8 – 9 μέτρα), δεν αρκούν για να καλύψουν ούτε ένα «όρος» με τη σημερινή έννοια του όρου. Δεν διάβασε στην Αγία Γραφή ότι η λέξη «όρος» έχει την έννοια «λόφος»; Για παράδειγμα, έχουμε τα εδάφια που μιλούν για το “όρος Σιών”. Στην Ιερουσαλήμ δεν υπάρχουν όρη, αλλά μόνο λόφοι. Επίσης το εδάφιο στην Αποκάλυψη 17/ιζ΄ 9, μιλάει για “7 όρη”, τα οποία στη μία εκπλήρωση τής προφητείας, είναι οι 7 λόφοι τής Ιερουσαλήμ. Σε άλλη, είναι οι 7 λόφοι τής “επταλόφου” Ρώμης, και το ίδιο μπορούμε να πούμε και για πλήθος άλλων παραδειγμάτων. Επίσης, ας μη ξεχνάμε το “όρος τών Ελαιών”, που δεν είναι καθόλου όρος με τη σημερινή έννοια, αλλά λόφος. Και οι ψηλότεροι λόφοι στη Μεσοποταμία, είναι περίπου τόσο: 15 πήχες.
Προσέξτε! Δεν λέει: 15 πήχες υπεράνω εσκεπάσθηκαν τα όρη. Λέει: «Δεκαπέντε πήχας υπεράνω υψώθησαν τα ύδατα, και εσκεπάσθησαν τα όρη». Δηλαδή, το ότι σκεπάσθηκαν τα όρη, ήταν το αποτέλεσμα του ότι το νερό υψώθηκε 15 πήχες (για όσους καταλαβαίνουν τι διαβάζουν). Αυτό δείχνει ότι το ύψος του κατακλυσμού αρκούσε μόνο για να σκεπάσει τους λόφους της Μεσοποταμίας, ως τα όρη Αραρτού στα βόρεια της Μεσοποταμίας, όπου κάθησε η κιβωτός.
Άλλωστε δεν θα μπορούσε να εννοεί κάτι άλλο, γιατί εφ’ όσον τα πραγματικά όρη έχουν διαφορές εκατοντάδων μέτρων υψόμετρο, ποιο όρος θα χρησιμοποιούσε ο αφηγητής ως σημείο αναφοράς; Τι είναι 9 μέτρα συγκριτικά με τις διαφορές εκατοντάδων μέτρων των ορέων; Απλά θα έπρεπε να αναφέρει ότι σκεπάσθηκαν, χωρίς να πει πόσο. Η Αγία Γραφή όμως είναι συνεπέστατη σε σχέση με τα (χαμηλότατα) όρη της Μεσοποταμίας, τα οποία είχε ο Νώε στο οπτικό του πεδίο. (Δέστε και το πρόβλημα Νο 14 του σχολιολογίου της Γενέσεως του Ιωήλ Γιαννακόπουλου, και θα δείτε περισσότερα επιχειρήματα ότι ο κατακλυσμός ήταν τοπικός). Περισσότερα όμως για το ύψος τού κατακλυσμού, θα δείτε παρακάτω.
3ο επιχείρημα:
Ο κατακλυσμός διήρκησε συνολικά παραπάνω από ένα χρόνο. Τοπικοί κατακλυσμοί όμως, επειδή έχουν εποχικό χαρακτήρα, δεν ταιριάζουν σ’ αυτή την εικόνα, είναι χρονικά περιορισμένοι.
3η απάντηση:
Η Μεσοποταμία είναι χαμηλότατη, και προσχωσιγενής χώρα. Ειδικότερα στον καιρό του Νώε, το Ανατολικό της μέρος ήταν γεμάτο βάλτους. Σκεφθείτε ότι η παραλία της Αραβικής Χερσονήσου βρισκόταν στην περιοχή της Ουρ! Συνεπώς, μια τόσο χαμηλή αργιλώδης και βαλτώδης χώρα, που διαρέετο από τόσους παραποτάμους, και κυκλώνεται από υψηλότερα σημεία, ήταν ευκολότατο να παραμείνει για τόσο καιρό γεμάτη με νερό μετά από τόσο καιρό βροχή.
4ο επιχείρημα:
Αν ήταν τοπικός ο Κατακλυσμός δεν θα χρειαζόταν η κατασκευή τής Κιβωτού. Ο Νώε με την οικογένειά του, μια που είχε ειδοποιηθεί για τον επικείμενο Κατακλυσμό, θα μπορούσε να πάει σε μια άλλη περιοχή για να τον αποφύγει. κατά τον ίδιο τρόπο θα μπορούσαν και άλλοι να τον αποφύγουν. Όμως, πληροφορούμεθα ότι “απωλέσθη πάσα σαρξ”.
4η απάντηση:
Ο λόγος που κατασκευάσθηκε η κιβωτός, ήταν μια έμπρακτη απόδειξη από το Νώε ότι έλεγε την αλήθεια όταν κήρυττε. Η εργασία του ήταν η καλύτερη απόδειξη ότι πίστευε αυτό που έλεγε. Αν έφευγε, όλοι θα ξεχνούσαν σύντομα το κήρυγμά του, το οποίο όμως διαρκούσε όσο χρόνο κατασκεύαζε την κιβωτό.
5ο επιχείρημα:
Τα λόγια τού Ιησού Χριστού, που αναφέρονται στον Κατακλυσμό, φανερώνουν παγκόσμια καταστροφή, διότι ο Χριστός είπε: “Έτρωγαν, έπιναν, παντρεύονταν, επάντρευαν, μέχρι την ημέρα, που ο Νώε μπήκε μέσα στην Κιβωτό και ο Κατακλυσμός ήρθε και ΕΣΑΡΩΣΕ ΟΛΟΥΣ” (Λουκάς 17/ιζ΄ 27).
5η απάντηση:
Τα λόγια του Χριστού, μιλούν για όλους τους κατοίκους της περιοχής, σύμφωνα με όσα είπαμε στο 1ο επιχείρημα. Η αναφορά μάλιστα του Κυρίου στο «παντρεύονταν», είναι υπενθύμιση στην αιτία του Κατακλυσμού, επειδή οι γυναίκες του λαού Αδάμ παντρεύονταν με τους ισχυρούς των γύρω εθνών, και γεννούσαν γι’ αυτούς, και όχι για τον εκλεκτό λαό του Θεού τον Αδάμ. (Γένεσις 6/ς΄ 1-4).
6ο επιχείρημα:
Οι ακόλουθες 2 διακηρύξεις τής δεύτερης Επιστολής τού Πέτρου μιλάνε τόσο καθαρά, ώστε δεν αφήνουν την παραμικρή αμφιβολία: “Δεν λυπήθηκε τον ΑΡΧΑΙΟ ΚΟΣΜΟ, αλλά έσωσε όγδοο τον Νώε, κήρυκα τής δικαιοσύνης, φέρνοντας κατακλυσμό επάνω ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΩΝ ΑΣΕΒΩΝ” (Β΄ Πέτρου 2/β΄ 5). Και προσθέτει: “Ο ΤΟΤΕ ΚΟΣΜΟΣ κατακλύσθηκε από νερά και καταστράφηκε” (Β΄ Πέτρου 3/γ΄ 6).
6η απάντηση:
Και εδώ υπάρχει η περιορισμένη έννοια που αναλύσαμε στο 1ο επιχείρημα. Μιλάει για τον αρχαίο κόσμο τής περιοχής τής Μεσοποταμίας. Από τη φυλή Αδάμ μόνο 8 άνθρωποι γλύτωσαν.
7ο επιχείρημα:
Η διαθήκη, που ο Θεός έκανε στο Νώε μετά τον Κατακλυσμό, περιλάμβανε μια υπόσχεση, ότι δηλαδή το γεγονός αυτό δεν θα λάβαινε χώρα ξανά στο μέλλον (Γένεσις 8/η΄ 21 και 9/θ΄ 11,15). Γνωρίζουμε καλά ότι από τότε πολλοί τοπικοί κατακλυσμοί και πολλές πλημμύρες έλαβαν χώρα, μα, καμιά όμως απ’ αυτές δεν είχαν παγκόσμια έκταση, όπως ο Βιβλικός Κατακλυσμός.
7η απάντηση:
Η υπόσχεση του Θεού δεν ήταν ότι δεν θα ξαναγίνει τοπικός κατακλυσμός, αλλά ότι δεν θα ξαναγίνει παρόμοιος κατακλυσμός ΣΤΗΝ ΓΗ ΤΗΣ ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑΣ για την οποία μιλούσε. Πράγματι, δεν έχει ξαναγίνει από τότε κάτι τέτοιο ΣΤΗ ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑ.
Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητός ο λόγος που κάποιοι ακόμα και σήμερα επιμένουν ότι ο Κατακλυσμός ήταν παγκόσμιος. Και αν δεν υπήρχαν τόσοι λόγοι που να συνηγορούν για έναν περιορισμένης έκτασης Κατακλυσμό, θα μπορούσε ίσως η Αγία Γραφή να εννοεί και κάτι τέτοιο. Εφ’ όσον όμως υπάρχει και άλλη ερμηνεία σύμφωνη και με την Αγία Γραφή και με την επιστήμη, αυτή ενός τοπικού Κατακλυσμού, που μάλιστα συμφωνεί με τα επιστημονικά ευρήματα, είναι ανόητο να επιμένουμε σε μια αναπόδεικτη ερμηνεία που αντιτίθεται στα γεγονότα.**
Στη συνέχεια λοιπόν, θα παραθέσουμε μερικά από τα γεγονότα, που συνηγορούν με την άποψη ενός τοπικού Κατακλυσμού.
- Η ιστορία των εθνών
Εάν ο Κατακλυσμός ήταν παγκόσμιος, οι ιστορικοί θα έβρισκαν μια διακοπή στην ιστορία όλων των λαών της γης, όπως βρήκαν και στην ιστορία της Μεσοποταμίας. Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβη.
Η Αίγυπτος δεν επλήγη από τον κατακλυσμό, επειδή η ιστορία της συνεχίζεται απρόσκοπτα.
Η Κινεζική ιστορία, κατά τον ίδιο τρόπο, δεν παρουσιάζει διακοπή γύρω στο 3.266 π.Χ. που έγινε ο Κατακλυσμός κατά το εγκυρότερο κείμενο τής Αγίας Γραφής.
Ούτε η ιστορία τού Ινδού παρουσιάζει διακοπή τότε.
Ομοίως, ούτε οι πολιτισμοί τής Αμερικής δεν παρουσιάζουν διακοπή στην ιστορία τους.
Ούτε η ιστορία τής Ευρώπης διακόπτεται από κατακλυσμό, (για να αναφέρουμε λίγες μόνο περιοχές).
Εδώ θα πρέπει να αναφερθούμε και στους διάφορους μύθους πλήθους εθνών περί κάποιου κατακλυσμού. Γιατί οι θιασώτες τού “παγκόσμιου” κατακλυσμού τους θεωρούν απόδειξη, ότι δήθεν κληρονομήθηκαν από τον δήθεν προπάτορα όλων τών λαών, τον Νώε. Σε αυτό θα πρέπει να παρατηρήσουμε τα εξής:
- Όσον αφορά τους λαούς που είναι γύρω από τη Μεσοποταμία, λογικό είναι να έχουν υιοθετήσει μια τέτοια παράδοση, για ένα τόσο σημαντικό (αν και τοπικό) γεγονός. Οι μετανάστες, οι πρόσφυγες, οι έμποροι και οι βάρδοι που περνούσαν από τις περιοχές αυτές, φρόντισαν να αναμιχθεί ο θρύλος τού κατακλυσμού με τους μύθους τών γύρω λαών, και να αναμιχθούν τα στοιχεία του με τις τοπικές παραδόσεις τοπικών καταστροφών.
- Όσον αφορά τους μακρινούς λαούς, όπως π.χ. οι πολιτισμοί τών ινδιάνων τής Αμερικής, εδώ θα μπορούσαν να έχουν παίξει το ρόλο τους (και πάλι) οι Έλληνες. Υπάρχουν ενδείξεις, ότι οι Έλληνες, πολλούς αιώνες πριν από τον Κολόμβο, προ Χριστού ακόμα, ταξίδευαν στην Αμερική. Υποστηρίζεται ότι Ελληνικά αγάλματα και γραφή, έχουν βρεθεί στην Αμερικανική ήπειρο, ως και ένας ολόκληρος λαός ινδιάνων, αξιώνει ότι είναι απόγονοι τών Ελλήνων αυτών. Αν κάτι τέτοιο ισχύει, οι Έλληνες αυτοί θα μπορούσαν να είχαν ήδη αναμίξει τις παραδόσεις τών δικών τους κατακλυσμών, (κυρίως τού Δευκαλίωνα) με τις παραδόσεις τού Νώε. Και με τη σειρά τους, μετέδωσαν τα στοιχεία αυτά στη νέα ήπειρο. Δεν μας εκπλήσσει λοιπόν, που ο κατακλυσμός τού Νώε που έγινε προ 5.000 ετών και πλέον, αναμίχθηκε στα χρόνια αυτά με τους κατακλυσμούς τών άλλων λαών, όσο μακριά κι αν βρίσκονταν αυτοί. Ένας τοπικός κατακλυσμός τέτοιων διαστάσεων, είναι μια καλή ιστορία για κάθε λαό τής γης.
Ακόμα όμως και αν αυτή η συμμετοχή τών Ελλήνων στη μεταφορά τής παράδοσης τού Κατακλυσμού είναι μια ικασία, είναι προφανές ότι ΣΕ ΚΑΘΕ περιοχή έχει συμβεί τουλάχιστον ένας μεγάλος κατακλυσμός, σε διάστημα χιλιετιών. Και οι ομοιότητες που υπάρχουν ΣΕ ΚΑΘΕ κατακλυσμό, δικαιολογούν κάλλιστα τις παρόμοιες παραδόσεις, σε συνδυασμό την έντεχνη προσπάθεια να υπερβάλλουν τις ομοιότητες οι υπέρμαχοι τού Παγκόσμιου Κατακλυσμού.
- Τα ζώα της Κιβωτού
Υπάρχουν σήμερα ζώα, που δεν έζησαν κατά το 3.266 π.Χ. στη Μεσοποταμία. Αν για παράδειγμα τα μαρσιποφόρα τής Αυστραλίας υπήρχαν μέσα στην κιβωτό, δεν θα βρίσκονταν μόνο στην Αυστραλία, αλλά θα είχαν διασκορπιστεί και στις άλλες ηπείρους.
Συνεπώς, τα μαρσιποφόρα διασώθηκαν αν και δεν μπήκαν στην κιβωτό, επειδή η Αυστραλία δεν καλύφθηκε από τα νερά τού κατακλυσμού.
Στη Γένεση 9/θ΄ 10, (κατά το Εβραϊκό), αναφέρονται από το Θεό στην οικογένεια του Νώε, τα εξής εκπληκτικά, μόλις τελείωσε ο Κατακλυσμός: “(στήνω την Διαθήκην μου), και προς παν έμψυχον ζώον, το οποίον είναι με σας, εκ των πτηνών, εκ των κτηνών, και εκ πάντων των ζώων της γης, τα οποία είναι με σας. Από παντός του εξελθόντος εκ της κιβωτού, έως παντός ζώου της γής”. Αν ο Κατακλυσμός ήταν παγκόσμιος, δεν θα υπήρχαν ζώα έξω από την Κιβωτό!
Πέραν αυτού, οι θιασώτες τού κατακλυσμού προχωρούν και σε άλλες θεωρίες, ότι δήθεν οι άνθρωποι δεν έτρωγαν τα ζώα πριν από τον κατακλυσμό, και άλλα παρόμοια. Κάτι τέτοιο όμως, έχει αποδειχθεί εσφαλμένο, από πλήθος προκατακλυσμιαίων απολιθωμάτων, όπου τα κόκκαλα ζώων έφεραν σημάδια από τα εργαλεία και τη φωτιά τών ανθρώπων που τα έφαγαν. Η Ευρώπη ολόκληρη (και όχι μόνο), είναι γεμάτη από τέτοια προκατακλυσμιαία ίχνη τών Νεάντερνταλ αλλά και τής δικής μας ανθρώπινης φυλής, που έτρωγαν όχι μόνο ζώα, αλλά συχνά και ανθρώπους!
- Το ύψος του Κατακλυσμού
Σχετικά με τον Κατακλυσμό του Νώε, ο αρχαιολόγος Λέοναρντ Γούλεϋ που έκανε τις σχετικές έρευνες, έγραψε στο σύγγραμμά του “Οι ανασκαφές στην Ουρ”, ότι στην Ουρ υπάρχει η απόδειξη μιας πλημμύρας, που δεν έχει το παράλληλό της σε όλη την περασμένη περίοδο τής Μεσοποτάμιας ιστορίας.
Η ιλύς που βρέθηκε στις ανασκαφές, ήταν συσσωρευμένη, εκεί όπου το ρεύμα του νερού που ερχόταν από τους ξεχειλισμένους ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη, κρατήθηκε από κάποιο εμπόδιο. Εκεί σκάφτηκε μια ολόκληρη σειρά από μικρά πηγάδια, καλύπτοντας μια ευρεία έκταση στα οποία το βάθος τής λάσπης διέφερε αξιοσημείωτα. Μερικά απ’ αυτά ήταν καθαρά από λάσπη, καθώς η λάσπη ήταν συσσωρευμένη έναντι στη Βόρεια κατηφόρα τού υψώματος τής πόλης, το οποίο, εγειρόταν υπεράνω τής πεδιάδας σπάζοντας την ισχύ τών υδάτων τού κατακλυσμού.
Κατά τον Γούλεϋ, ένδεκα πόδια λάσπης – το μάξιμουμ- μπορεί πιθανώς να σημαίνουν έναν κατακλυσμό όχι λιγότερο από 25 πόδια βαθύ.
Η Μεσοποταμία, είναι μία πλατειά χαμηλή χώρα. Η Ουρ σήμερα, περίπου 200 μίλια από τη θάλασσα, είναι μόνο 14 πόδια πάνω από το επίπεδο τής θάλασσας. 11 μίλια από την παρούσα πορεία τού Ευφράτη, βρίσκεται 6 πόδια κάτω από τον πυθμένα τής κοίτης τού ποταμού.
Έτσι, ένας κατακλυσμός τέτοιου βάθους στη Μεσοποταμία, θα μπορούσε να καλύψει μια έκταση περίπου 300 μιλίων μήκους, και εκατοντάδων μιλίων πλάτους. Τα πάντα, από την εύφορη χώρα μεταξύ τών βουνών τού Ελάμ, και τής υψηλής Συριακής ερήμου θα μπορούσαν να εξαφανιστούν. Χωριά όπως το αλ’ Ουμπαϊντ και το Ρατζεϊμπέχ, ξαφνικά ερημώθηκαν και έμειναν ακατοίκητα για μακρύ χρόνο, ή για πάντα. Οι συλλογές τής λίστας τών Βασιλέων αναφέρουν τον Κατακλυσμό, καθώς φαίνεται ότι έγινε μια ρήξη στη συνέχεια τής ιστορίας τής χώρας τους.
Δεν ήταν ένας παγκόσμιος κατακλυσμός. Ήταν ένας τεράστιος κατακλυσμός στην κοιλάδα τού Τίγρη και τού Ευφράτη ο οποίος έπνιξε όλη την κατοικήσιμη χώρα μεταξύ τών βουνών και τής ερήμου.
Και ας μην ξεχνάμε ότι η ίδια η Αγία Γραφή, στη Γένεση 7/ζ΄ 20, λέει ότι το ύψος τού Κατακλυσμού ήταν 15 πήχες, (μόνο 8 – 9 μέτρα), ένα ύψος που δεν επαρκεί να καλύψει όλο τον πλανήτη.
Και όπως είδαμε πιο πάνω, τα “όρη τα υψηλά”, για τα οποία μιλάει η Αγία Γραφή, είναι οι λόφοι της Μεσοποταμίας, και στην Αγία Γραφή, η λέξη: “όρος”, σημαίνει συχνά “λόφος”.
Άλλωστε, οι ανασκαφές στην Ουρ και σε άλλες περιοχές, όπως είδαμε, αποδεικνύουν ότι ο Κατακλυσμός ήταν ακριβώς τού ύψους που λέει η Γένεση, “μόνο” 15 πήχες.
Σχετικά με το επιχείρημα, ότι ο Κατακλυσμός πρέπει να ήταν πολύ μεγαλύτερος, ώστε να σταθεί η Κιβωτός πάνω στο χιλιάδων μέτρων “όρος Αραράτ”, (Γένεσις 8/η΄ 4), έχουμε να παρατηρήσουμε, ότι πρόκειται για κακή μετάφραση των Εβραϊκών συμφώνων “ΡΡΤ”, με τα οποία γράφεται στα Εβραϊκά το όρος. “Αραράτ.” (Ως γνωστόν, η Αγία Γραφή γράφτηκε στα Εβραϊκά, μόνο με σύμφωνα, καθώς τότε έτσι έγραφαν οι Εβραίοι). Με τα ίδια όμως σύμφωνα, “ΡΡΤ”, γράφονται και τα χαμηλά όρη Oυραρτού, που βρίσκονται στα βόρεια της Μεσοποταμίας! Εκεί λοιπόν στάθηκε η Κιβωτός, και όχι στο Αραράτ. Και το ότι τα όρη αυτά τη συγκράτησαν από τον Κατακλυσμό, και η Κιβωτός δεν απομακρύνθηκε από τη Μεσοποταμία, δείχνει ότι ο Κατακλυσμός περιορίστηκε στην κοιλάδα της Μεσοποταμίας! Πώς θα μπορούσε άλλωστε το ύψος τού νερού, να καλύψει για παράδειγμα το Έβερεστ, που είναι ύψους χιλιάδων μέτρων;
Και επ’ αυτού, η τραβηγμένη και αμαθής θεωρία, ότι δήθεν τα βουνά ήταν τότε χαμηλότερα, και από το βάρος τού Κατακλυσμού έγιναν γεωλογικές αναστατώσεις που τα ανασήκωσαν, αποδεικνύεται εντελώς εσφαλμένη, καθώς οι γεωλόγοι γνωρίζουν καλά τις κινήσεις τού στερεού φλοιού τής γης εκείνων τών καιρών, και κάτι τέτοιο δεν συνέβη.
Τα στοιχεία δείχνουν, ότι όταν η Γένεση λέει ότι τα νερά κάλυψαν όλη τη “γη”, εννοεί μόνο τη γύρω περιοχή τής Μεσοποταμίας, τη “γη” τής Μεσοποταμίας, όπου έμεναν οι άνθρωποι της Μεσοποταμίας. Εκτός από την αναφορά αρχαιολόγων, αλλά και της Αγίας Γραφής κυρίως, ότι το βάθος του Κατακλυσμού ήταν “μόνο” 8- 9 μέτρα, θα πρέπει επίσης να τονισθεί, ότι δεν υπήρχε αρκετό νερό στην επιφάνεια τού πλανήτη ώστε να είναι ο κατακλυσμός παγκόσμιος.
Γι’ αυτό, κάποιοι θιασώτες τού Παγκόσμιου Κατακλυσμού, λένε ότι ως τον καιρό τού Νώε δεν έβρεχε, και ως συνέπεια υπήρχε ένας υδάτινος δακτύλιος γύρω από τη γη, που διατηρούσε ομοιόμορφη θερμοκρασία, λόγω τού φαινομένου τού θερμοκηπίου. Το αποτέλεσμα ήταν ότι δεν υπήρχαν πάγοι στους πόλους, και έτσι το νερό έφτανε για τον Κατακλυσμό. Αυτές οι θεωρίες όμως, είναι το λιγότερο γελοίες, επειδή:
α. Οι πόλοι είχαν συνεχώς πάγους, όπως αποδεικνύεται από τις έρευνες που έγιναν στην Ανταρκτική. Και μάλιστα, είχαν πάγους και πολύ πριν από τον άνθρωπο!
Και όχι μόνο δεν υπήρχε φαινόμενο τού θερμοκηπίου, αλλά υπήρχαν εξαιρετικά ακραίες θερμοκρασίες, που δημιούργησαν τις περιόδους τών παγετώνων. (Περισκόπιο τής επιστήμης Νο 183 σελ. 34 – 43. Μιλένιουμ Νο 10 σελ. 51,52).
β. Τα εδάφια Γένεσις 2/β: 5,6 που χρησιμοποιούνται για δείξουν κάποιοι ότι στον καιρό του Νώε δεν έβρεχε, και έτσι υπήρχε συσσωρευμένο νερό υπό μορφήν υδρατμών, είναι σαφές ότι δεν μιλούν για την εποχή του Νώε, αλλά για πολύ προγενέστερες εποχές. Άλλωστε, αν στον καιρό τού Νώε, ή ακόμα και του Αδάμ δεν έβρεχε, από πού εύρισκαν το νερό τους τα τέσσερα ποτάμια τής Εδέμ; (Γένεσις 2/β: 10).
Ενώ σε περασμένες εποχές οι άνθρωποι ήταν δικαιολογημένοι να έχουν τέτοιες εσφαλμένες ερμηνείες τής Αγίας Γραφής, όπως την πίστη σε έναν παγκόσμιο κατακλυσμό, στον αιώνα μας είναι εντελώς αδικαιολόγητοι. Παρόμοιες ιδέες, μόνο ως προϊόντα ημιμάθειας και προκατάληψης μπορούν να θεωρηθούν. Όταν σήμερα μπορούν πολύ απλά να διαπιστωθούν με επιστημονικές μεθόδους, όχι μόνο οι κλιματικές συνθήκες, αλλά και οι χρονολογήσεις τών λαών και τών γεγονότων τών περασμένων χιλιετιών, δεν μπορεί κανείς σήμερα να μιλάει για δακτυλίους νερού πάνω από τον πλανήτη, και για καταγωγή τών ανθρώπων και τών ζώων από την κιβωτό τού Νώε.
- Λαοί που δεν ήταν απόγονοι του Νώε
Στην Αγία Γραφή, αναφέρονται διάφοροι λαοί που υπήρχαν στον καιρό του Αβραάμ, και που δεν ήταν απόγονοι του Νώε. Εδώ θα αναφερθούμε ενδεικτικά σε δύο: Ο ένας είναι οι Χορραίοι (Χουρίτες), και οι άλλοι οι γιγαντόσωμοι Ραφαείμ.
Οι Ραφαείμ δεν ήταν απόγονοι του Νώε, καθώς δεν αναφέρονται στη Γένεση 10/ι΄, όπου αναφέρονται οι λαοί που κατάγονται από το Νώε. Η σκέψη ότι ίσως να μην αναφέρονται επειδή είναι πολύ νεώτεροι λαοί, δεν ευσταθεί, επειδή αναφέρονται στη Γένεσις 14/ιδ΄ 5,6 σαν λαός, από την εποχή του Αβραάμ, και συνεπώς είναι αρχαιότεροι λαοί από αυτούς που αναφέρονται ως απόγονοι του Νώε!
Σε αυτό, συνηγορεί και η Γένεσης 6/ς΄ 4, που λέει για τους προγόνους των Ραφαείμ: “Οι δε γίγαντες ήσαν επί τής γης εν ταις ημέραις εκείναις, και μετ’ εκείνο, ως αν εισεπορεύοντο οι υιοί τού Θεού (“οι υιοί Ελοχίμ” κατά το Εβραϊκό), προς τας θυγατέρας τών ανθρώπων (“Αδάμ” κατά το Εβραϊκό)…” Σύμφωνα μ’ αυτό το χωρίο, οι γίγαντες επεβίωσαν ακόμα και μετά από το γεγονός της επιμιξίας των “υιών ελοχίμ” με τις “θυγατέρες Αδάμ”, κάτι που σύμφωνα με τον Ιησού Χριστό, συνέβαινε ως τον Κατακλυσμό. (Ματθαίος 24/κδ΄ 38,39). Οι Ραφαείμ, στα εδάφια Αριθμούς 13/ιγ΄ 33, και Δευτερονόμιο 1/α΄ 28 ταυτίζονται, επειδή ήταν πρόγονοί τους, καθώς στους Αριθμούς 13/ιγ΄ 33, οι γίγαντες ονομάζονται “Νεφιλείμ”, ενώ στο Δευτερονόμιο 1/α΄ 28 οι ίδιοι ονομάζονται “Ραφαείμ”. Στα εδάφια αυτά, οι κατάσκοποι των ημερών του Μωυσή, βρήκαν τους Νεφιλείμ στη Χαναάν. Και εφόσον οι “Νεφιλείμ” προϋπήρχαν του Νώε, δεν ήταν απόγονοί του!
Το ίδιο και οι Χορραίοι, είναι ένας προκατακλυσμιαίος λαός γνωστός στους αρχαιολόγους ως “Χουρίτες”. (“Ιστορία τής ανθρωπότητος” 1ος τόμος σελ. 329 – 332, τής Ουνέσκο). Συνεπώς, και οι γιγαντόσωμοι “Νεφιλείμ”, και οι “Χουρίτες”, επεβίωσαν του Κατακλυσμού στη γύρω ορεινή περιοχή.
Από τα παραπάνω, γίνεται κατανοητό ότι όταν μιλάμε για τον Κατακλυσμό, δεν πρόκειται για μια παγκόσμια καταστροφή, αλλά για μια τοπική πλημμύρα τεραστίων διαστάσεων, που κατά το 3.266 π.Χ., κατάστρεψε τον πολιτισμό της Μεσοποταμίας, και το λαό του Αδάμ, από τον οποίο θα προερχόταν ο Χριστός. Αυτός είναι και ο λόγος που η Αγία Γραφή δίνει τόση έμφαση στο γεγονός αυτό, και όχι επειδή ήταν παγκόσμιο.
- Το κήρυγμα τού Νώε
Ο αρχιμανδρίτης Ιωήλ Γιαννακόπουλος, στο σχολιολόγιό του τής Γένεσης, στο 14ο παράρτημά του (14ο πρόβλημα), μετά από εκτενή μελέτη, καταλήγει κι αυτός ότι ο κατακλυσμός ήταν μερικός, και όχι παγκόσμιος. Σε κάποιο σημείο μάλιστα, σίγουρος ότι ο κατακλυσμός απευθυνόταν μόνο προς τους κατοίκους τής Μεσοποταμίας, κάνει την εξής εύστοχη παρατήρηση:
Αν ο κατακλυσμός ήταν παγκόσμιος, τότε το κήρυγμα τού Νώε δεν θα είχε αξία, καθώς δεν ήταν δυνατόν να κηρύξει αυτός και τα παιδιά του σε όλη την έκταση τού πλανήτη! Πώς θα πνιγόντουσαν αυτοί που δεν είχαν ακούσει την προειδοποίηση;
Αν πάλι υποτεθεί ότι οι άνθρωποι ήταν συγκεντρωμένοι μόνο στην περιοχή εκείνη που ζούσε ο Νώε, τότε ποια η αξία ενός κατακλυσμού που θα κάλυπτε όλο τον πλανήτη;
- Απόσπασμα από το σχολιολόγιο τού π. Ιωήλ Γιαννακόπουλου
Εις το σημείο δε αυτό οφείλουμε να μνημονεύσουμε το περισπούδαστο και μοναδικό 9τομο έργο του αειμνήστου αρχιμανδρίτου π. Ιωήλ Γιαννακοπούλου : «Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους Ο΄» έκδ. «Λυδία», Θεσ/νίκη 1986, ο οποίος στον 1ο τόμο, Παραρτήματα Προβλημάτων, Πρόβλημα 14ο, σελ. 433–442 αναλύει λεπτομερώς το θέμα του Κατακλυσμού αποδεικνύοντας με πλήθος επιχειρημάτων την περιορισμένη του έκταση! Παραθέτουμε αυτολεξεί την επιχειρηματολογία του αειμνήστου πατρός υπογραμμίζοντας απλώς τα σημεία τα οποία θέλουμε να τονίσουμε:
“β) Η έκτασις του Κατακλυσμού. Το ερώτημα επί της εκτάσεως του Κατακλυσμού δύναται ευκόλως να λυθή, εάν ορθώς τοποθετηθή. Τοποθετείται δε ορθώς το ζήτημα ουχί εάν τεθή η ερώτησις εάν ο Κατακλυσμός ήτο γεωγραφικώς και ανθρωπολογικώς γενικός ή περιορισμένος, διότι είναι κατάδηλον, ότι πρόκειται περί αγιογραφικών εκφράσεων, αίτινες δηλούν γενικόν Κατακλυσμόν, αλλά εάν ερωτήσωμεν ποίαν γενικότητα έχει υπ’ όψιν της η Αγία Γραφή. Απαντώντες εις το ερώτημα τούτο δυνάμεθα να είπωμεν βάσει των προ του Κατακλυσμού και μετά τούτον αναφερομένων Βιβλικών γενεαλογιών, ότι εκ των πολλών υιών και θυγατέρων του Αδάμ και της Εύας υπό της Αγίας Γραφής γενεαλογούνται οι απόγονοι δύο υιών του Αδάμ, του Κάιν και του Σηθ. Εκ τούτων κατάγονται αι δύο σειραί Κανανιτών και Σηθιτών και εκ τούτων ο Νώε και οι υιοί αυτού, επί της εποχής των οποίων έγινε ο Κατακλυσμός. Η Αγία Γραφή σιωπά δια τους απογόνους των άλλων υιών και θυγατέρων του Αδάμ των μνημονευομένων εν 5, 4. Κάμνει λόγον μόνον περί των προγόνων του περιουσίου λαού του Θεού, των Κανανιτών και Σηθιτών. Επομένως εναντίον τούτων και ουχί κατά παντός του ανθρωπίνου γένους στρέφεται ο Κατακλυσμός. Άρα η έννοια της γενικότητος του Κατακλυσμού δεν αφορά εις ολόκληρον το ανθρώπινον γένος, αλλά γενικώς όλους τους απογόνους των Κάιν – Σηθ. Αύτη είναι η ανθρωπότης εις τα όμματα του συγγραφέως η περιγραφομένη εν τοις κεφαλαίοις 4 – 9. Πλην των συγχρόνων του Νώε και εν ωρισμένη και τη αυτή γεωγραφική περιοχή κατοικούντων ανθρώπων, δυνάμεθα να παραδεχθώμεν, ότι υπήρχον κι άλλοι λαοί μακράν της Αρμενίας κατοικούντες Μεσογειακοί, βορειοαφρικανικοί κ.λ.π. Κατά συνέπειαν αι αγιογραφικαί εκφράσεις ‘πάσα σαρξ’, ‘πάσα γη’ πρέπει να εννοηθούν υπό το ανωτέρω πρίσμα. Ητοι πάσα η γη, ην κατώκουν οι διεφθαρμένοι απόγονοι των Σηθ – Κάιν και πρόγονοι του Αβραάμ, του Πατριάρχου του περιούσιου λαού του Θεού. Εις την αυτήν έννοιαν πρέπει να εννοηθούν και τα σχετικά αγιογραφικά χωρία: Σοφ. Σειράχ 44: 17 – 19, Εβρ. 11: 7, 11, Πέτρ. 2: 4 – 9, 3: 5.
Προς ενίσχυσιν της απόψεως ταύτης παρατηρούμεν τα εξής: Η Αγία Γραφή πολλάκις χρησιμοποιεί εκφράσεις γενικάς προς έκφρασιν σχετικής εννοίας. Λ.χ. ‘Εν τη ημέρα ταύτη ενάρχου δούναι τον τρόμον σου και τον φόβον σου επί προσώπου πάντων των εθνών των υποκάτω του ουρανού οίτινες ακούσαντες το όνομά σου ταραχθήσονται’. (Δευτ. 2, 25). ‘Και λοιμός ην επί προσώπου πάσης της γης…και πάσαι αι χώραι ήλθον…’ (Γενέσ. 41,56–57). ‘Ήσαν δε εν Ιερουσαλήμ κατοικούντες Ιουδαίοι…από παντός έθνους των υπό τον ουρανόν’. (Πράξ. 2, 5). ‘Και εγένετο εκεί πόλεμος διεσπαρμένος επί προσώπου πάσης της γης’. (ΙΙ Βασιλ. 18, 8). Ενώ είναι γνωστόν, ότι ο πόλεμος ήτο μεταξύ Δαυίδ και Αβεσσαλώμ εις το όρος Εφραίμ. ‘Πάντες βασιλείς της γης εζήτουν το πρόσωπον Σολομών του ακούσαι της φρονήσεως αυτού’ (ΙΙΙ Βασιλ. 10, 24). Εν Ησαία (13, 5) ‘έρχεσθαι εκ γης πόρρωθεν απ’ άκρου θεμελίου του ουρανού Κύριος και οι οπλόμαχοι αυτού καταφθείραι πάσαν την οικουμένην’. Παρόμοιαι εκφράσεις εις σχήμαν ρητορικόν και υπερβολής υπάρχουν εις όλους τους λαούς, ως ‘alle Welt Weisst’ (όλος ο κόσμος γνωρίζει) ή ‘die ganze Stadt sprieht davon’ (όλη η πόλις ομιλεί περί αυτού) παρά τοις Γερμανοίς, ‘tout le monde’ (όλος ο κόσμος) παρά τοις Γάλλοις κ.λ.π.
Πλην τούτου ο τρόπος της διηγήσεως του Κατακλυσμού υποδηλοί Κατακλυσμόν σχετικόν και ουχί γενικόν, διότι ο εκθέτων το γεγονός τούτο δεικνύεται τηρών ημερολόγιον ακριβές των συμβαινόντων και αυτόπτης μάρτυς των εν τω σημειωματαρίω του σημειουμένων. Ως αυτόπτης λοιπόν μάρτυς των συμβαινόντων του Κατακλυσμού δεικνύει ο συγγραφέας, ότι έχει υπ’ όψιν μερικόν και ουχί γενικόν Κατακλυσμόν. Μερικά παραδείγματα: Η περιστερά επιστρέφει, διότι υπήρχεν ακόμη ύδωρ επί της γης. Ο Νώε βλέπει τας κορυφάς των ορέων υψουμένας υπέρ τα ύδατα και την γην καλυπτομένην υπό του ύδατος. Ταύτα, εννοείται, είναι εκείνα, εις τα οποία φθάνει το βλέμμα του Νώε ως ανθρώπου.
Έπειτα το κήρυγμα της μετανοίας του Νώε δεν είναι δυνατόν να απευθύνεται εις ολόκληρον την γην, αλλά εις ωρισμένον μέρος ταύτης. Τούτο είναι σπουδαίο επιχείρημα κατά των δεχομένων γενικόν ανθρωπολογικώς Κατακλυσμόν. Τα χωρία της Γενέσεως 7: 3, 19 – 20 όπου γίνεται λόγος περί ολόκληρης της γης, όπου θα εξηπλούντο τα εις την κιβωτόν εισελθόντα ζώα μετά τον Κατακλυσμόν και ότι το ύδωρ του Κατακλυσμού εκάλυψεν όλα τα όρη τα υπό τον ουρανόν πρέπει να ερμηνευθούν υπό την έννοιαν, την οποίαν εδώσαμεν ανωτέρω, ότι γενικότης είναι η εις το όμμα του Νώε προσπίπτουσα και ουχί η απόλυτος γενικότης ζώων και ορέων.
Ο μερικός ούτος Κατακλυσμός φαίνεται, ότι αντίκειται εις την παράδοσιν της εκκλησίας, ήτις είναι ομόφωνος, παραδεχομένη γενικόν Κατακλυσμόν. Είναι όμως γνωστόν, ότι οι Πατέρες και θεολόγοι της Εκκλησίας έζησαν εις εποχήν, καθ’ ην δεν υπήρχον τόσαι γεωγραφικαί και επιστημονικαί γνώσεις, όσαι υπάρχουν σήμερον. Συνεπώς ήτο επόμενον αι περιορισμέναι εκείναι γνώσεις των να επιδράσουν εις την τοιαύτην ερμηνείαν του αγιογραφικού Κατακλυσμού ως επέδρασαν και επί της πεποιθήσεώς των περί της κινήσεως του ηλίου πέριξ της γης και ουχί της γης πέριξ του ηλίου. Η ερμηνεία όμως εκείνη των Πατέρων ως μη αναφερομένη εις δογματικά ή ηθικά ζητήματα, ουδόλως θίγει την αξιοπιστίαν της Παραδόσεως και επ’ ουδενί λόγω δεσμεύει ημάς να έχωμεν διάφορον γνώμην. ***
Επίσης πάλαι ποτέ επιστεύετο, ότι ο Κατακλυσμός ήτο γενικός και ουχί μερικός, διότι οι γνωστοί τότε μύθοι ωμίλουν περί γενικού Κατακλυσμού. Αυξηθεισών όμως των εθνολογικών επιστημονικών γνώσεων απεδείχθη, ότι τούτο είναι πεπλανημένον, διότι ευρέθη ολόκληρος σειρά γνωστών λαών, οίτινες ουδένα μύθον αναφερόμενον εις κατακλυσμόν έχουν ευθύς άμα τη αρχή της ιστορίας των. (π.χ. Αιγύπτιοι, Άραβες, Κινέζοι, Αφρικανοί και τινες Ασιατικοί λαοί). Εις τινας άλλους λαούς υπάρχουν μύθοι αναφέροντες κατακλυσμούς, αλλά οι κατακλυσμοί ούτοι είναι τοπικοί. Άλλως τε η πληροφορία περί γενικού Κατακλυσμού μόνον εκ θείας Αποκαλύψεως ηδύνατο να προέλθη. Μία τοιαύτη όμως εκδοχή δεν ευοδούται υπό του κειμένου, το οποίον ομιλεί περί γεγονότων Κατακλυσμού γενομένων ορατών.
Προβάλλεται η εξής αντίρρησις: ‘Εάν ο Κατακλυσμός ήτο μερικός δεν υπήρχε λόγος κατασκευής της κιβωτού δια την σωτηρίαν του Νώε και της οικογενείας αυτού, διότι ο Θεός ηδύνατο να σώσει τούτους και δια της μεταβάσεώς των εις άλλον τόπον’. Βεβαίως ηδύνατο να γίνει τούτο. Αλλά η κιβωτός είχε και παιδαγωγικήν σημασίαν, διότι η επί μακρόν χρονικό διάστημα κατασκευή της ενώπιον των οφθαλμών των ανθρώπων της εποχής του Νώε υπεβοήθη το κήρυγμα μετανοίας τούτου προς εκείνους.
Αι επιστήμαι Φυσική και Ζωολογία εγείρουν πλείστας και σοβαροτάτας αντιρρήσεις κατά της εκδοχής γενικού, παγκοσμίου Κατακλυσμού, ώστε οι αντιπρόσωποι της θεωρίας ταύτης είναι υποχρεωμένοι – εάν δεν θελήσουν να συσσωρεύσωσι θαύματα επί θαυμάτων – να παραδεχθούν ότι προ του Κατακλυσμού υπήρχον φυσικαί συνθήκαι ουσιωδώς διάφοροι των κατά τον Κατακλυσμόν τοιούτων. Όπερ αδύνατον.
Επομένως δεν είναι ορθόν να προσκολληθώμεν εις θεωρίαν αντικειμένην εις την επιστήμην και μη ευνοουμένην και υπό της Αγίας Γραφής ρητώς”.
Σημείωση:
- Μετάφραση: “Επειδή λοιπόν γνώρισμα εκείνου που ερευνά είναι η διάκριση, αυτός που προσεγγίζει τα σύμβολα τού νόμου με τη γνώση και θεάται επιστημονικά την ορατή φύση τών όντων, διακρίνει τη Γραφή και τη κτίση και τον εαυτό του· τη Γραφή σε γράμμα και πνεύμα, την κτίση σε λόγο (αιτία) και επιφάνεια, και τον εαυτό του σε νου και αίσθηση. Κι’ αφού πάρει από τη Γραφή το πνεύμα, από την κτίση το λόγο, κι’ από τον εαυτό του το νου και τα συνδέσει αδιάλυτα μεταξύ τους, βρήκε τον Θεό. Γιατί έλαβε όπως πρέπει κι’ όπως είναι δυνατό επίγνωση τού Θεού, που υπάρχει μέσα στο Νου, το Λόγο και το Πνεύμα, έχοντας απαλλαγεί από όσα τον παραπλανούν και τον παρασύρουν σε μύριες δοξασίες, εννοώ το γράμμα και την επιφάνεια και την αίσθηση, στα οποία υπάρχει η διαφορετική ποσότητα, η διαφορισμένη και αντίθετη στη μονάδα. Αν όμως συμπλέξει κι’ αναμίξει το γράμμα τού νόμου και την επιφάνεια όσων βλέπομε και τη δική του αίσθηση, είναι τυφλός που αλλοιθωρίζει και νοσεί από την αγνωσία τής Αιτίας τών όντων” (Μαξίμου τού Ομολογητού κεφάλαια διάφορα “Θεολογικά τε και οικονομικά και περί αρετής και κακίας” Εκατοντάς δευτέρα, κεφ. 6. ΕΠΕ Φιλ. Νηπτικών Τόμ. 15Δ. PG 91Α 9).
Κείμενο: “Επειδή τοίνυν ίδιον τού ψηλαφώντος η διάκρισίς εστιν· ο τα νομικά σύμβολα γνωστικώς επερχόμενος, και την φαινομένην τών όντων φύσιν επιστημονικώς θεώμενος, διακρίνων την Γραφήν και την κτίσιν και εαυτόν, την μεν Γραφήν, εις γράμμα και πνεύμα· την δε κτίσιν, εις λόγον και επιφάνειαν· εαυτόν δε, εις νουν και αίσθησιν· και τής μεν Γραφής, το πνεύμα· τής δε κτίσεως, τον λόγον· εαυτού δε, τον νουν λαβών, και αλλήλοις αλύτως ενώσας, εύρε Θεόν· ως επιγνούς καθώς δει, και δυνατόν εστι, τον Θεόν, τον εν Νω και Λόγω και Πνεύματι· πάντων τών πλανώντων και εις μυρίας δόξας κατασυρόντων απαλλαγείς, λέγω δε γράμματος και επιφανείας και αισθήσεως, εν οις η διάφορος υπάρχει ποσότης, και τής μονάδος αντίθετος. Ει δε το γράμμα τού νόμου, και την τών ορωμένων επιφάνειαν και την οικείαν αίσθησιν αλλήλοις τις προσπλέξας συμφύρη, τυφλός εστι μυωπάζων, την τής Αιτίας τών όντων αγνωσίαν νοσών”. (Αγίου Αυγουστίνου Ιππώνος από το έργο του Genesis 19: 39).
** “Συνήθως, ακόμη και ένας μη Χριστιανός ξέρει κάτι για τη Γη, τον ουρανό και τα άλλα στοιχεία αυτού του κόσμου, για την κίνηση και την τροχιά των άστρων κι ακόμη για το μέγεθος τους και τις σχετικές τους θέσεις, για τις προβλέψιμες εκλείψεις του ήλιου και της σελήνης, τους κύκλους των χρόνων και των εποχών, για τα είδη των ζώων, θάμνων, λίθων και λοιπών, και αυτή η γνώμη θεωρείται να είναι βέβαιη σύμφωνα με τη λογική και την πείρα.
Τώρα, είναι ένα άσχημο και επικίνδυνο πράγμα για έναν μη πιστό να ακούει ένα Χριστιανό, που φαινομενικά εκφράζει το νόημα της Αγίας Γραφής, να λέει ανοησίες για αυτά τα ζητήματα. Και πρέπει να χρησιμοποιήσουμε κάθε μέσο για να προλάβουμε μια τέτοια δυσάρεστη κατάσταση, στην οποία ο κόσμος δείχνει ένα Χριστιανό να έχει μεγάλη άγνοια και να γελάει για αυτήν με περιφρόνηση.
Η ντροπή δεν είναι τόσο πολύ γιατί ένα άτομο που αγνοεί χλευάζεται, αλλά γιατί ο κόσμος έξω από το περιβάλλον της πίστης νομίζει ότι οι ιεροί συγγραφείς μάς υποστηρίζουν τέτοιες γνώμες και, προς μεγάλη ζημία αυτών για τη σωτηρία τών οποίων κοπιάζουμε, οι συγγραφείς της Γραφής μας κριτικάρονται και απορρίπτονται σαν αμαθείς άνθρωποι. Όταν βρίσκουν ένα Χριστιανό να κάνει λάθη σε ένα πεδίο που αυτοί γνωρίζουν καλά και τον ακούν να υποστηρίζει τις ανόητες γνώμες του για τα βιβλία μας, πώς θα πιστέψουν αυτά τα βιβλία σε ζητήματα γύρω από την ανάσταση των νεκρών, την ελπίδα για αιώνια ζωή και τη βασιλεία των ουρανών, όταν νομίζουν ότι οι σελίδες τους είναι γεμάτες λάθη για πράγματα που αυτοί έχουν μάθει από πείρα και λογική;” (Αγίου Αυγουστίνου Ιππώνος από το έργο του Genesis 19: 39).
*** Μετάφραση: “Γιατί όλοι σχετικά μ’ αυτά που λέγουν τα πρέποντα, όπως και για την ακινησία των άστρων και την κίνηση των αστέρων, και για το μέγεθος και τη φύση του καθενός από τα άλλα παρόμοια, ΟΣΑ ΔΕΝ ΕΦΑΝΕΡΩΣΕ ΣΕ ΜΑΣ ΜΕ ΣΑΦΗΝΕΙΑ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ, το μόνο που γνωρίζει με ακρίβεια την αλήθεια που διέρχεται μέσω όλων αυτών, ώστε, και αν ακόμη με έπιανες να ΔΙΑΦΩΝΟΎΜΕ Σ’ ΑΥΤΑ με τον θείο και σοφό Γρηγόριο Νύσσης, δεν έπρεπε να επιτεθείς εναντίον μας γι’ αυτό. Πόσοι δηλαδή νομίζεις ότι λέγουν τον ουρανό σφαίρα και ισαρίθμους πόλους προς τα πλανώμενα άστρα, ενώ ο μέγας Βασίλειος δεν λέγει αυτό, πόσοι τον λέγουν αεικίνητο, ενώ μερικοί τον θεωρούν ακίνητο, πόσοι νομίζουν ότι ο ήλιος περιφέρεται κυκλικά, ενώ ο άγιος Ισαάκ δεν νομίζει τίποτε τέτοιο; Όλους λοιπόν αυτούς εσύ θα τους θεωρήσεις ΟΤΙ ΑΝΤΙΛΕΓΟΥΝ, όπως φαίνεται, στους Πατέρες, όπως και εμάς, αλλά θα αποδειχθείς ότι συ ο ίδιος αγνοείς την αλήθεια, κατά την οποία είναι αναγκαίο όλοι εμείς να ακολουθούμε εκείνους, και μου φαίνεται ότι ούτε τη θυμήθηκες ποτέ ή την ΔΙΕΚΡΙΝΕΣ από την ΜΗ ΑΝΑΓΚΑΙΑ, για αυτό, ΑΝΤΙΤΙΘΕΜΕΝΟΣ προς αυτούς στα θέματα που οδηγούν προς τον μακάριο βίο, ΑΠΑΙΤΕΙΣ ΑΠO ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ ΑΚΡΙΒΗ ΟΜΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΟΔΗΓΟΥΝ σε εκείνη την μακαριότητα”. (Έργα αγ. Γρηγορίου Παλαμά, ΕΠΕ 2, σελ. 345).
Κείμενο: «[…] περί των τοιούτων τοίνυν εξέστι παντί λέγειν το δοκούν, επεί πάντες εν τοις τοιούτοις τα εικότα λέγουσιν, ώσπερ και περί ακινησίας άστρων και αστέρων κινήσεως, μεγέθους τε και φύσεως εκάστου και των άλλων τοιούτων, όσα μη σαφώς απεκάλυψεν ημίν το Πνεύμα, μόνον γινώσκον ακριβώς την δια πάντων διικνουμένην αλήθειαν· ωστ’, ει και αντιλέγοντας τω Νύσσης θείω και σοφώ Γρηγορίω κατά τουτ’ εφώρασας ημάς, ουκ έδει σε καθ’ ημών χωρήσαι δια τούτο· πόσους γαρ οίει τους σφαίραν λέγοντας τον ουρανόν και πόλους τοις πλανωμένοις ισαρίθμους αστράσι, μη τούτο λέγοντος του μεγάλου Βασιλείου, πόσους δ’ αεικίνητον, εστίν ων ιστάντων, πόσοις δ’ ο ήλιος κύκλω περιέρχεσθαι δοκεί, μη τούτο του αγίου Ισαάκ νομίζοντος; Πάντας ουν τούτους συ γ’ αν, ως έοικεν, αποφήναιο τοις πατράσιν αντιλέγειν, ώσπερ και ημάς, αλλ’ αυτός εξελεγχθήση μη ειδώς την αλήθειαν, καθ’ ην έπεσθαι πάντας ημάς εκείνοις αναγκαίον, και έοικάς μοι μηδ’ ενθυμηθήναι ποτε ταύτην ή διακρίναι της μη αναγκαίας· διο εν τοις προς τον μακάριον βίον φέρουσιν αντικείμενος αυτοίς, τους άλλους ακριβή την ομολογίαν απαιτείς επί των μη φερόντων εις εκείνην την μακαριότητα».
Ν. Μ.
ΠΗΓΗ: https://www.oodegr.com/oode/genesis/katak1.htm